برنج دارای ارقام زودرس (طول دوره رشد ۱۳۰ تا ۱۴۵ روز)، متوسط رس (۱۵۰ تا ۱۶۰ روز) و ارقام دیررس (۱۷۰ تا ۱۸۰ روز) می‌باشد. برنج گیاهی است علفی ، یکساله ، مخصوص مناطق گرم پر آب. معروف است که از نظر شرائط اقلیمی محل رویش برنج باید سر در آتش و پا در آب باشد
برنج از آسیا برخاسته است و از روز گاران کهن در چین ، ژاپن، هندوچین و هندوستان و پس از آن در جاوه ، سیلان ، اندونزی ،مصر، ماداگاسکار، برزیل ، امریکا، جنوب اروپا و سایر مناطق دنیا حتی در جنوب شوروی سایق نیز در مناطق گرم مانند سرزمین کوبان کاشته می شود. در ایران انواع آن در مناطق شمال ایران و در جنوب در خوزستان و در نواحی گرمسیر فارس و اصفهان کاشته می شود تکثیر برنج از طریق کاشت شلتوک برنج در اوایل بهار در خزانه است و پس از این که گیاه چند برگه شد آنها را در مزارع غرقاب شده می کارند.
برنج از دیدگاه طب سنتی:
طبیعت برنج در دوم خشک و در حرارت و برودت معتدل است. در کتب آمده اگر برنج را بجوشانند، جرم برنج ایجاد برودت در درجه اول؛ و آب مطبوخ آن ایجاد حرارت در درجه اول مینماید. به این دلیل در کیفیات فاعله، برنج را معتدل میدانند. برنج اگر به تنهایی مصرف شود، قلیل الغذا و اگر با شیر وشکر پخته شود ویا همراه آن خورده شود، کثیر الغذا است. با توجه به اینکه برنج غذای مرکب القوی است و در هر بدنی کیفیتی موافق کیفیت آن بدن به وجود میاورد، طبیب میتواند از آن هم در تشخیص افتراقی میان بیماری ها، هم در درمان بیماری ها یهره جوید. بدین صورت که:
الف: هرگاه فرد سالم با خوردن برنج در خود احساس حرارت کند یا طبیب علایم افزایش حرارت را در اموری مثل نبض و غیره در وی دریافت کند ،نشانه ان است که فرد دارای مزاج گرم است.
ب: چنانچه فرد سالم با خوردن برنج احساس برودت کند، یا طبیب علایم افزایش برودت را در وی دریافت کند، نشانه ان است که فرد دارای مزاج سرد و تر است.
به دلیل آنکه برنج در هر بدنی موجب پدید آمدن کیفیتی موافق کیفیت آن بدن میشود، از این رو فرد سالم از خوردن آن متضرر نمیشود. اما در مورد بیماران باید نسبت به نوع بیماری و مزاج بیماری نحوه تهیه برنج را برای آنان تجویز کرد. پس اگر قصد طبیب در بیماری مزاجی، تعدیل و اصلاح مزاج باشد، باید به ضد عمل کند. یعنی اگر بیماری، ناشی از غلبه گرمی است، به بیمار توصیه نماید برنج را بصورت ابکش میل کند. زیرا برنج ابکش سردی بخش؛ و برنجی که بصورت کته پخته شده باشد، گرمی بخش است.
خواص برنج:
مسلم شده است که در جریان گرفتن پوست و سفید کردن دانۀ برنج مقدار قابل ملا حظه ای از ویتامینها و خواص آنتی نوری تیک (ضد التهاب عصبی) شلتوک از دست می رود، زیرا این مواد در پوست و در غشای قهو ه ای برنج وجود دارد. به علاوه طبق بررسی ها روشن شده است که مقدار ویتامین‌های موجود در دانۀ سفید شده نیز در طول مدت زمان انبارداری برنج بخصوص اگر مدت درازی باشد کم می شود و به عبارت دیگر برنج تازه دارای ویتامین بیشتری از برنج کهنه است. دانۀ برنج دارای مواد غذایی است که تحریکات احشا و درون معده ر اآرام می سازد.
دانه های جوانه زدۀ برنج یا مالت برنج به عنوان مقوی معده به کار می رود و به طور کلی تونیک وبرای تقویت بدن خیلی نافع است. آب برنج، کننده و مدر است و ترشحات زیاد اسهال و اسهال خونی را تسکین می دهد. برای ورمهای روده ای و استفراغهای خونی و خونروی از بینی و شست و شوی زخمهای بد بسیار نافع است. دم کردۀ کلش و کاه نوعی از برنج به عنوان داروی ضد اسهال خونی و روماتیسم ونقرس به کار می رود.
خاکستر کاه وساقه های برنج چسبناک برای ریختن روی زخم ، التیام و اگر در آب مخلوط شود مایع حاصله برای رفع تشنگی و التیام بو اسیر مفید است. جوشاندۀ ریشه ها وساقه های زیر زمینی برنج در موارد کمی ترشح ادرار تجویز میشود.از دیگر خواص برنج این است که خواب آور است و خوابی نیکو می آورد. تشنگی را رفع می کند و اسهال صفراوی را تسکین می دهد .چاق کننده است و تولید اسپرم را افزایش می دهد وبرای شکم روش ودرد روده ها و زخم روده ها و اسهال خونی و اختناق رحم و امراض کلیه و مثانه نافع است . رنگ صورت را جلا می دهد و اگر با شیر و شکر خورده شود خیلی مقوی است. اگر با دوغ تازه و سماق خورده شود تشنگی را فرو می نشاند و آشفتگی ودل به هم خوردگی و اسهال صفراوی را آرام می نماید
.
موارد استفاده برنج از نظر طب سنتی:
ذرور(گرد) آرد برنج برای ترمیم جراحات تازه مجرب حکماست. کشیدن کرد برنج به بینی برای بند آوردن خون مفید است.استعمال خارجی گرد آرد برنج به همراه نشاسته و پودر تالک برای رفع التهاب پوست مفید است. ولی مصرف آن به تنهایی باعث خشکی و از بین رفتن چربی پوست میشود. خوردن آرد برنج که بسیار پخته شده باشد با پیه بز، برای بیماران مبتلا به اسهال شدید، اسهال دوایی وسحج (خراش) امعا به غایت مجرب حکم است. همچنین از آرد برنج برای تسکین و رفع قرمزی ناحیه دستگاه تناسلی اطفال که به علت آلوده شدن به ادرار تحریک شده باشد استفاده می شود.
خوردن آب جوشاندۀ برنج برای معده و روده بسیار مفید است و اگر با هم وزن آن شیر مخلوط و خورده شود برای افزایش تولید اسپرم نافع است.
وقتی که در بدن قرحه (شکاف)وجود داشته باشد. مثل سل در ریه یا قرحه در امعا پختن برنج باید باید همراه با مواد مناسب آن باشد. به عنوان مثال در قرحه ریه برنج را با شیر و در قرحه امعا برنج را با آب ماهیچه، روغن بادام شیرین باید پخت. در برخی موارد هم می توان از برنج بو داده که با اکارع (پاچه گوسفند) پخته شده باشد استفاده کرد. همه این موارد، ضمن تنقیه قرحه به اندمال (جوش خوردن) آن نیز کمک می کند. خوردن برنج رنگ چهره را در خشان می کند و اخلاط صالح تولید می نماید و برای اشخاصی که مبتلا به سل هستند خصوصا اگر با شیر الاغ پخته شود در مواردی که تب عفونی نداشته باشند خیلی مفید است، زیرا زخم را پاک می کند و گوشت نو می آورد. گویند اگر برنج را بو بدهند و سرخ کنند تا حدی که سرخ تیره شود ولی سیاه نشود و نسوزد و مقدار ۶۰ – ۴۰ گرم آن را در ۶۰ – ۴۰ گرم آب بخیسانند و پس از ۱۲ – ۱۰ ساعت که خیسانده شد بخورند برای دفع کرم معده و دل به هم خوردگی که از رطوبت و حرارت باشد نافع است. اگر برنج سفید را در آب بخیسانند و آب صاف شدۀ آن را بخورند برای بند آوردن اسهال و قطع قاعدگی مفید است.
اگر طبیب در نظر داشته باشد قبض برنج را افزایش دهد، باید به بیمار توصیه کند قبل از پختن برنج، آن را تشویه کند یعنی بو داده و بعد بپزد.
گاهی طبیب برای تسریع در درمان سحج و قرحه،لازم است خاصیت قبض و اندمال را با استفاده از نزدیکترین راه به آن موضع برساند.در چنین مواردی باید به بیمار توصیه کندبرنج را خوب پخته، در پارچه ای محکم صاف کند و حقنه کند.
گاهی طبیب نیازمند آن است که برنج را مغری کند زیرا در بعضی بیماری ها ممکن است صهروج امعا آسیب دیده باشدو برای این کار لازم است بیمار برنج را با موادی که خاصیت تغریه داشته باشد مصرف کند تا جبران صهروج از دست رفته نماید.
نظری به تحقیقات جدید در مورد خواص برنج:
از روزگاران کهن برنج برای درمان فشار خون بالا و اختلالات کلیوی مورد توجه حکما و دانشمندان بوده است. تحقیقات جدید نیز نشان می دهد که برنج بخصوص در مقایسه با سایر مواد نشاسته ای نظیر سیب زمینی در مورد بیماران قند که هنوز وابسته به مصرف انسولین نشده اند، ترکیب وساخت کلسترول را کاهش می دهد و مقدار قند خون و انسولین خون را در یک حالت تعادل مناسبی نگه می دارد.
برنج نظیر سایر دانه ها منبع غنی از مهار کننده های پروتئاز است که در به تاخیر انداختن رشد سرطان بسیار موثر می باشد. اشخاصی که رژیم غذایی روزانه آنها بیشتر از برنج همراه حبوبات و ذرت شیرین است کمترین نرخ ابتلابه بیماری سرطان کولون و سینه و پروستات را دارند.
طبق نظر محققان ژاپنی خوردن سبوس برنج در حدود ده گرم دوبار در روز برای جلو گیری از تشکیل سنگ کلیه کلسیومی بسیار موثر است. به نظر می رسد ترکیبات فیتیک اسید یا فیتاتهای موجود در سبوس برنج، جذب روده ای کلسیم ناخواسته را متوقف می کند ودر نتیجه این ماده داخل ادرار نشده و سنگی تشکیل نمی شود.
مواردی که در مورد برنج باید یه آن توجه داشت:
اشخاصی که به دلایل خاصی بدن آنها نیاز به کلسیم دارد نباید از سبوس برنج استفاده کنند
اگر برای تهیه جوشانده برنج برای مبارزه با اسهال از دانه های طبیعی برنج قبل از این که قشر زرد رنگ دانه برنج زیر پوست گرفته شود یعنی از برنج قهوه ای استفاده شود، تاثیرش خیلی بیشتر است.
طبق نظر حکمای طب سنتی ایرانی خوردن پوست خشبی زرد برنج که بسیار نرم ساییده شده باشد ممکن است مسمومیت ایجاد نماید.
طلای برنج با ترمس برای بیماری کک و مک و آثار باقدمانده از بثورات مفید و اثر بخش است.
ضماد برنج با پیه برای سرباز کردن دمل ها،دارویی کارساز است.
در کتب طب سنتی آمده است که خیساندن برنج در آب و نمک ، زعفران ، زیره سیاه و شوید مصلح آن می باشد
منابع:
بو علی سینا - قانون در طب ؛ ترجمه عبدالرحمن شرفکندی ، انتشارات سروش ، چاپ هفتم ،۱۳۸۳
عقیلی خراسانی، سید محمد حسین. مفردات مخزن الدویه، تصحیح موحد ابطحی ، انتشارات حبل المتین ، چاپ اول
محمد عبادیانی. داروهای آب دست طبیب در مکتب طب ایرانی، چاپ اول، ۱۳۹۰